Oyun oynamayı sahiden çok seviyorum. Günde 15-16-17 ve bazen 24 saat oyun oynayabilirim. Lakin hayatta oyun oynamaktan daha çok sevdiğim tek bir şey varsa o da futboldur. Yalnızca maç izlemek değil, halı saha olsun taştan kale yapılmış mahalle maçı olsun her formda bir topu bir kaleye sokma emeli güden bir olay beni kendine çekebilir. Bu iki sevdanın kesişim kümesine de iddia edebileceğiniz üzere her yıl binlerce saat harcıyorum.
Epey uzuca vakittir futbol oyunları iki inhisar etrafında dönüyor. Birincisi evvel Eidos sonrasında da Sega’nın dağıtımcılığını yaptığı Sports Interactive’in yaptığı menajerlik oyunları. 2005 yılına kadar Championship Manager ismiyle devam eden seri sonradan Football Manager ismiyle kendi alanında dominant olmayı başardı. İşin öbür kısmında ise rekabet çok daha hareketliydi.
Pro Evolution Soccer/Wining Eleven ve FIFA ortasındaki rekabet bilhassa 2000’lerin başından 2010’ların başına kadar yaklaşık bir 10 sene boyunca büyük bir ivmelenmeye neden oldu. Sonrasında PES’in yavaş yavaş çökmeye başlaması ve FIFA’nın güç kazanmasıyla burada da EA’in inhisarına düştük ve öz gerçek futbol oyunlarından uzaklaşmaya başladık.
Çünkü rekabet olmayınca EA “nasıl olsa ne yapsak alacaklar” diye işi futboldan çok paket açmaya çekmeye başladı. FIFA 23 ile birlikte EA’in FIFA isminin hakları bitiyor ve EA FC ile yeni bir periyoda hazırlanıyor. Konami ise eFootball markasını üretti ve epeyce sancılı bir başlangıç yaptı. Yani seneye menajerlik kısmı için olmasa bile başka tarafta yeni bir periyot başlayacak. Bu yeni periyoda giderken aslında futbolun geçirdiği değişimlerin oyunlara nasıl yansıdığına da bir göz atarak gelecekte bizleri nelerin beklediğine bir göz atalım;
Herkese Benden Dinamik 8 Numara
Futbol oyunları paket açma simülasyonuna evrilmeden evvel sobanın üzerinde kestaneler pişerken Master League’de Minanda’nın formu kırmızı ok olsun diye bekliyorduk. Bahsettiğim devir tam da Pro Evolution Soccer’ın tepe yaptığı devirlerdi. Lakin futbolun değişen dinamikleri benzeri ve hatta daha süratli bir biçimde oyunlara da adapte olmaya başladı. 2010 Dünya Kupası’ndan sonra hiçbir şey birebir kalmayacaktı. Maestro diye tabir edilen 10 numaralar birbir ortadan kaybolmaya başlarken yerlerini dinamik orta alanlar almaya başlamıştı. İşte bu geçiş PES’te Recoba’yı alıp sağ çaprazdan plase vurma hayaliyle uyuyan bir jenerasyonun de değişmesi manasına geliyordu.
Ortaya çıkan bu fırsatı hiç geri tepmeyen EA 2011’den itibaren FIFA’da büyük değişikliklere başladı. PES hala uygun işler yapıyordu ancak takvimler 2012 yılını gösterdiğinde PES 2013’ün Konami’nin son hükümdarını olacağını kimse bilmiyordu. Aslında işin marka pahası ve satış sayılarına bakıldığı vakit FIFA ile PES ortasında her vakit FIFA bir adım öndeydi. Çünkü lisanslı ekipler ve turnuvalar büyük bir itibardı. Lakin oynanış mekanikleri açısından PES’in verdiği tatmin hissi çok daha öndeydi. 2010’lu yıllarda EA’in bu yükselişinin gerisinde ise şeytani bir plan yatıyordu; FIFA Ultimate Team!
Canımı Al Paketimi Alma
İlk olarak FIFA 2009’a bir ek paket olarak çıkan Ultimate Team’in başarısı vakit içerisinde EA cephesine orantısız bir gelir kapısı yaratmaya başladı. Dediğim üzere bu konuda satış sayıları çok değerli bir veri oluşturmuyor ancak FIFA 09 sonrasında PES ve FIFA satışlarına bir bakmak lazım. PES 2009 ve FIFA 2009 ortasındaki satış sayıları ortasında birinci etapta çok büyük bir fark yoktu. Lakin FUT ile birlikte günün sonunda FIFA 09, PES 2009’dan yaklaşık beş milyon kopya daha fazla satmayı başardı. 2011’de bu fark 10 milyon kopyaya çıktı. 2018’de ise PES bir milyondan daha az kopya satarken FIFA 12 milyonu çoktan aşmıştı bile.
Ultimate Team’in giderek bir e-spor halini alması futbol ismine saha içindeki değişimin de ötesine geçmeye başlamıştı. Artık beşerler maç yapmaktan daha çok paket açmak için heyecanlanıyordu. Hoş gollerden çok paketlerden çıkan farklı farklı renklerdeki kartlar daha kıymetliydi. Lakin Sezar’ın hakkını Sezar’a vermek gerekirse FIFA’nın bu kadar FUT çılgınlığına düşmeden evvel yaptığı oyunlar futbol ismine hayli tatminkar anlar içeriyordu. Bilhassa ben kendi adıma 2013-2018 ortası oyunlardan çok da şikayetçi değildim.
Tabii EA için bir noktadan sonra oynanış, meslek modları üzere “angarya” olaylar çok minik cilalar ile geçiştirildi. Yalnızca paketler ile birlikte Ultimate Team’in ana merkezinde olduğu bir FIFA oyunu doğdu. İşte sevgili Oyungezerler benim için futbol oyunlarındaki kırılma noktası da tam olarak bu oldu. Huylens, Castolo ve Minanda’yı da rafa kaldıran PES hiçbir mevzuda FIFA’ya rakip olamayınca ışık topu üzere şeytani bir monopolümüz oldu. Her yıl tıpkı yanılgılarla dolu, tıpkı oynanışı içeren FIFA’yı seri üretime geçiren EA renkli kartlara gösterdiği itinası kaleci animasyonlarına göstermeyince ortaya futbol ile alakası olmayan bir oyun çıkmaya başladı.
Puskas’ın Yalnızca Mükafatı Kaldı
Futbol dünyasında her sene atılan en hoş gole Puskas Mükafatı verilirdi. Bu mükafatım isim babası olan Ferenc Puskas, Macaristan Futbolu’nun en büyük ikonu ve Real Madrid tarihinin ölümsüz efsanelerinden birisiydi. Kendisi tarihin birinci muhteşem solaklarındandı ve bugün bile attığı golleri izlerken tadına doyum olmuyor. Lakin kendi oyununa Puskas’ın Icon kartını getiren EA estetik gol anlayışında bir adım öne gidemedi. Neredeyse son 4 oyundur birebir basmakalıp gol formülleri dışında gol üretmenin mümkün olmadığı bir sistem yaratıldı. Artık futboldan çok yapay zekanın açıklarını aramaya başlayan oyuncular da kendilerini saha içerisinden çok bir yazılımcı üzere yanılgı kovalarken buldular.
EA de oyunu düzeltmek yerine bu yanlışları öbür yanılgılarla değiştirerek kalıp gol atma formülleri üretmeye devam etti. Bunlar oyuncular tarafından milyonlarca sefer suistimal edilmeden de yeni yanlışlara geçilmiyordu. Örneğin geçtiğimiz yıllarda oyunda yalnızca gelişine plase vurularak gol atılabiliyordu ya da daha evvelki sürümlerde orta baş gol güzelce bozulmuştu. Saha içerisindeki futbol büsbütün değişkenlere bağlıyken FIFA’da daima birebir şeyleri yapıp, tıpkı yanılgılardan faydalanmak zorundaydınız. İşte bence bu noktada futbol oyunlarına son çivi de çakılmış oldu. Her ne kadar VOLTA üzere sokak futbolu modu işin gösteri kısmını yönlendirse de EA “skill moves” isimli devrimsel oynanış mekaniğini de bir biçimde şeytanileştirmenin yolunu çoktan bulmuştu. Çünkü Volta çıkmadan çok evvel de maçlarda “meta” olan hareketler dışında pek bir şey yapmanın manası yoktu.
Tamamen değişkenlere bağlı bir oyun olan futbolda metanın olması bir futbolseverin içine sinebilecek bir şey değil. Yani gerçek hayatta tarihin gördüğü en ikonik orta alanlardan olan Pirlo, sadece koşu suratı 90’dan az diye fonksiyonsuz kılınıyor. Olağan kurallarda futbol dünyasında esamesi okunmayacak futbolcuların bin bir çeşit özel kartıyla güçlenmesiyle birlikte ortaya hayli saçma sapan bir durum çıkıyordu. Bu kadar futboldan uzak bir futbol oyunu oynarken öte yandan PES’in kendi özüne bağlanmak yerine FIFA’nın yolundan gitmeye çalışması da bir futbol oyuncusu olarak beni derinden yaralıyordu.
90+4 Kaleciden Gol Beklemek Üzere Bir Umut Bizimkisi
Buraya kadar FIFA’nın Ultimate Team ile birlikte parasına para, oyuncuların da açısına ıstırap kattığı bir sürece göz attık. Öteki tarafta PES ise artık PES bile değil, eFootball oldu. Actua Soccer, Sensible üzere oyunlar tarihin tozlu sayfalarında çaprazdan atılan hoş gollerle birlikte hafızalarımızda yaşamaya devam ediyor. Pekala bu vahim sarmaldan bir çıkış yolu var mı? Ne yazık ki sevgili Oyungezerler tıpkı çağdaş futbolun 10 numaraları öldürdüğü üzere paket açma sevdasının da futbol oyunlarını öldürdüğünü düşünüyorum. Hatta o denli ki birtakım ülkeler bu paket açma işini kumar olarak gördüğü için yasaklamaya başladı bile lakin EA bunun da üstesinden gelecek bir yol bulacaktır. Çünkü bu davalar sonrasında “içi gözükebilir” paketleri piyasaya sürdüler bile. Olağan onun da birtakım hileleri var. Yani kelam konusu EA olunca oyuncu dostu siyasetler bir anda kendilerini tavan ortasında buluyorlar.
Kariyer modlarında epeyce vasat yapay zekalarla, transfer yapma işini bile beceremeyen daima kendini tekrar etmekten içi dışına çıkan bir futbol oyunu sirkülasyonu içerisindeyiz. FIFA ismi sahiden çok büyük bir markaydı ve 1994’den bu yana futbol oyunlarında daima vardı. Wining Eleven’ın kendine has yapısı ve oyuna bakış açısı uzunca bir periyot bizlere hoş anılar bıraktı lakin o devrin geri geleceğini de pek sanmıyorum. Çünkü artık elimizde bir Master League de yok. İşin yalnızca e-spor tarafında oyunculara “kendi takımınızı kuruyorsunuz” vaadi ile satılan futbol ile pek alakası olmayan kısır bir döngüye kapılmış üzereyiz.
İyi Futbol Güzel Futbolcuyla Oynanıyorsa Yeterli Teknoloji Neden Güzel Futbol Oynatmıyor?!
FIFA markası EA ile muahedesini sonlandırıp diğer bir yapımcıyla anlaşacak üzere duruyor. Lakin EA FC’nin daha evvel izlediği formülden dışarıya çıkacağını sanmak pek mantıklı değil. Çünkü artık ortada bir bağımlılık üzere FUT var ve buna EAFCUT üzere bir isim verilip motamot yola devam etmek tam da EA’den beklenecek bir hareket. Haydi FIFA yeni bir stüdyo ile anlaştı diyelim onların da “aa bu oyuncular tek başlarına oturup kaliteli bir futbol oyunu oynamak istiyor, onlara istediğini verelim” diyeceğini hiç sanmıyorum. Aslında 2K’in NBA ile yaptığı monopolleşme de EA ile epeyce paralel bir ilerleme gösteriyor. Yani yozlaşması ve yolsuzluklarıyla ünlü FIFA da kendi 2K serisini kurmak için stüdyo arayışlarına başladı bile.
Kendim futbol oynarken ne vakit ceza yayını görsem sol çaprazdan sağ ayağımla uzak direğe bir plase golü atmanın hayalini kurardım. PES’in Become A Legend modu ile başlayan bu tek kişilik meslek modu da FIFA’nın basmakalıp formülleri içerisinde eriyip gitti. Alex Hunter macerasının nihayetinde bile ödül olarak FUT kartı alıyorduk… İçimde hala en büyük yara oyun teknolojisinin bu kadar tepe yaptığı bir devirde ağız tadıyla eskisi üzere bir futbol oyunu oynayamamış olmaktır. Şöyle düşününce Unreal Engineler, RTXler onlar bunlar tonla şahane yeni teknoloji oyun dünyasına dayanılmaz girişler yaptı. Hala sol çaprazdan uzak direğe o plaseyi PES 6 kadar zevkli attıran bir oyun daha göremedim.
O Orta Pas Gelmeyecek Huylens Abi
İşte vaziyet biraz bu türlü sevgili Oyungezerler, futbol giderek sıradana müsaade etmeye başladığı için futbol oyunları daha da sıradan hale gelmeye başladı. Her sene tıpkı takvimde çıkan birebir oyunlar, tıpkı periyotta çıkan tıpkı kartlar ve tıpkı açıdan atılan tıpkı goller ile birlikte çok yavan ve can sıkıcı bir haldeyiz. FIFA 2022’nin Game Pass’e gelmesiyle birlikte oyuna bir daha baktım yeniden heveslenip meslek açtım lakin her kadroya her oyuncu geldiği için yeniden tadı tuzu kalmadı. Oyuncu mesleği açayım dedim bu sefer de daha birinci dönemim bitmeden azamî güce ulaştığım için çabucak piyasa kıymetim uçtu ve oyun tekrar kendini tekrar etmeye başladı. Bu yavan sarmaldan kaçış için PES6 yükledim ve Huylens’in başına kuş kondurmak hala tüm bu içi boş süslü oynanış ayrıntılarından daha keyifli.
Football Manager tarafında ise en azından temeller biraz daha sağlam olduğu için görece tıpkı oyunu oynamak farklı çabalara tanıklık olmamızı sağlıyor lakin orası da kendi alanın monopolü olmuş durumda ve işin berbat yanı pek devrimsel bir şey de bizleri beklemiyor. Tekrar de birkaç mod imalcisi her yıl FM’ye eski dönemlerin veritabanını yapıyor da en azından farklı bir serüvene çıkma talihi bulabiliyorum. Örneğin bu sene The Mad Scientist isimli bir mod imalcisi FM22’ye 92/93 dönemini adapte etti ve büyük keyif alarak oynadım, geçen sene çıkan 01/02 yaması da tekrar lezzeti yükseltmişti. Sports Interactive oyuncularını EA’ye nazaran biraz daha fazla ciddiye aldığı için menajerlik kısmındaki değişim umutlarım azıcık da olsa daha yüksek.
Günün sonunda yaklaşık bir ay sonra FIFA 23 çıkış yapacak, kağıt üzerinde son EA imali FIFA oyunu olacak. Fakat 23’ten sonra da büyük bir ihtilal geleceğini beklemek biraz fazla optimist geliyor bana. eFootball ise şayet belini doğrultabilirse en azından farklı oynanış mekanikleriyle bir rakip olarak rekabeti yükseltebilir. Tahminen de tekrar ortada bir rekabet olursa bu sefer benim üzere milyonlarca tek kişilik futbol serüveni arayan oyuncuların da lisanından anlayan bir oyun doğabilir. Yoksa bu sistem bu formda devam ettiği sürece “kendi kadromuzu” yapmayı vaat edilen lakin her takımın birbiriyle neredeyse tıpkı olduğu bu yavan sarmaldan kurtulma talihimiz pek yok. Çok içten bir halde umut ediyorum ki günün birinde tekrar soba üstü kestane lezzetinde bir futbol oyunu görebileceğiz…
