Nors Mitolojisi – Dokuz Diyarlar

Nors Mitolojisi; farklı mitlerden beslendiği üzere öteki pek çok efsaneye de esin kaynağı olmuş, çok güçlü bir mitoloji. Bu nedenle yaratılış, cihan, ırklar üzere hususlarda öteki mitolojiler ve efsanelerle iştiraklere rastlamak mümkün.

Dokuz Diyarlar da bu iştiraklerden yahut benzerliklerden birtakım örnekler sunuyor bizlere. Başlangıçta bir boşluk (Ginnungagap) bulunması ve kainatın bu boşlukta yaşanan bir olayla ortaya çıkması (Nors Mitolojisine nazaran bu durum, güneydeki ateş ile kuzeydeki buzun buluşmasıyla gerçekleşir), çok sayıda dünya (-ki örneğimizde dokuz adet diyar) bulunması, Rabler diyarına bir merdivenle, kuleyle, köprüyle vs. ulaşılması (-ki burada Gökkuşağı Köprüsü Bilrost/Bifrost üstlenir bu vazifeyi) üzere örnekler sıralanabilir.

Mesela Tolkien’in “Orta Dünya”sı ile Midgard da buna hoş bir örnek olabilir. Helheim da aslında Cehennem sözünün birçok lisandaki karşılığıyla emsal bir kökene sahiptir.

Kısacası, bu cins örneklerle Dokuz Diyarlar, bizlere renkli bir cihan tasviri sunuyor, içerisinde de pek çok renkli öykü barındırıyor. Bu yazı elbette Dokuz Diyarlar’ı ayrıntılıca anlatmak, eğlenceli kıssalarına dalmak için uygun bir yazı değil. Lakin en azından şöyle bir göz atalım bu diyarlara istedik, bakalım ilginizi çekebilecek mi.

Asgard

Dokuz Diyarlar’ın en zirvesinde yer alan Asgard, Aesir ilahlarının diyarıdır. Asgard, kılık değiştirip Aesir’in huzuruna gelen duvar ustası bir dev tarafından inşa edilen büyük bir duvarla korunmaktadır (Bu duvarın inşa edilişine dair efsane, Nors Mitolojisi içerisinde en keyifli bulduğum öykülerden birisidir; bilhassa de Loki’nin kıssadaki rolü sahiden yüz güldürecek cinsten:)).

Asgard’ın merkezinde yemyeşil ovalar, çayılar uzanır. Idavoll isimli bu merkez; rablerin buluşma yeridir. Bu merkezin etrafında ilah salonları yer alır. Ana salon Gladsheim, Thor’un salonu Bilskirnir, Frigg’in salonu Fensalir, Balder ve eşi Nanna’nın yaşadığı Breidablik/ Breiðablik, Heimdall’a ilişkin Himingbjörg, Forseti’nin salonu Glitnir, Vidar’a ilişkin Landvidi, Njord’a ilişkin Nóatún, Sága’ya ilişkin Sökkvabekkr, Asynjur’a ilişkin Vingólf, Ullr’un salonu Ýdalir, Odin’in salonlarından birisi olan Valaskjálf ve Odin’in, kahramanları ağırladığı salon Valhalla.

Kıyamet vakti Ragnarök geldiğinde, rablerin o ihtişamlı konaklarının tamamı yok olacak, sonrasında yeni bir dünya inşa edilecek.

Vanaheim

Tanrılara mesken sahipliği yapan bir başka diyar Vanaheim’dır, Vanir rableri burada yaşar. Vanir’in kökleri, Aesir’den daha eskiye dayanır. Vanir rableri, Aesir’den farklı olarak toprak, doğurganlık ve bolluk tanrılarıdır. Bu durum, Vanaheim topraklarına da yansımıştır; yemyeşil bahçeler ve bereketli tarlalarla donanmıştır. Fakat, rabler ortasındaki savaş da (Aesir-Vanir Savaşı) bu topraklarda yaşanmıştır. Bu savaşa son veren barış; Aesir’in başkanı Odin’in, Hoenir ve Mimir’i Vanaheim’a göndermesi ve Vanir’in önderi, rüzgâr ve deniz yaradanı Njord/Njörðr ile çocukları Frey ve Freya’nın Asgard’a geçişiyle sağlanmıştır.

Alfheim

0

Elflerin diyarı Alfheim; Asgard ve Vanaheim ile birlikte Dünya Ağacı Yggdrasil’in en üst kökünde yer alır. Vakit zaman Ljosalfheim, yani Işık Elfleri’nin (Ljosalfar) diyarı olarak isimlendirildiği da görülür. Çok eski vakitlerde rabler, Alfheim’ı birinci diş ikramı olarak Frey’e vermişlerdir; o da burayı koruyup gözetir.

Midgard

Dokuz Diyarlar içerisinde en bilindik diyar olabilir Midgard ya da yaygın bilinen haliyle Orta Dünya. Tolkien için de bir ilham kaynağı olan Midgard, insanların yaşadığı diyardır. Rablerin diyarı Asgard ile devlerin diyarı Jotunheim ortasında yer alır; Gökkuşağı Köprüsü, Bifrost ile Asgard’a bağlanır. Dünya Yılanı Jörmungandr’ın içinde yaşadığı dev okyanus ile çevrilidir Orta Dünya.

Dünya, dev Ymir’in vücudundan yaratılmıştır. Odin ile kardeşleri Vili ve Ve; devlerin daha fazla üreyip çoğalmasına mani olmak için Ymir’i öldürdüler. Ymir’in etinden toprak, kemiklerinden dağlar oluştu; Ymir’in dişlerinden ve kırık kemiklerinden taşlar, kayalar ve kumlar, kan ve terinden ise denizler ile göller oluştu. Odin, Vili ve Ve; devleri uzakta tutmak için Ymir’in kaşları ve kirpikleriyle bir sur ördüler; bu surun ortasında kalan yere de Orta Dünya (Midgard) ismini verdiler.

Sonrasında da biri dişbudak ağacından, oburu karaağaçtan birinci insanları, Ask ile Embla’yı yarattılar. Böylelikle Midgard, insanların yurdu haline geldi.

Jotunheim

Midgard’ın yanı başında uzanan Jotunheim, Jotunların, yani devlerin diyarıdır. Devlerin birinci nesli, birinci dev Ymir’den türemiştir. Bu birinci nesle, Hrimthurssar ya da buz devleri denir. Jotun ırkı, bu birinci nesil devlerinden Bergelmir ile eşinden türemişlerdir. Odin, Vili ve Ve, Ymir’i öldürdüklerinde oluşan tufandan kurtulan yegane devler Bergelmir ile eşidir zira.

Jotunheim’ın dört bir yanı dağlarla kaplıdır. Devler, buraya diğerlerinin girmesini engellemek için ellerinden geleni yaparlar, kendileri de nadiren öbür diyarlarda görünürler. Tekrar de birçok kıssanın (Thor’un çekicinin çalınması, İdun’un elmalarının çalınması gibi) içinde bir formda Jotunheim yer alır.

Devler, Aesir rablerinin baş düşmanlarıdır. Ragnarök geldiğinde Aesir’in karşısına birinci dikilecek olanlar da yeniden bu devlerdir. Bu hususta hiç de haksız sayılmazlar aslında, çünkü onların bu nefretinin temelinde, ataları Ymir’in, Odin ve kardeşleri tarafından katledilmiş olması yatar. Devlerin intikam almak istemesi sizce de doğal değil mi?

Svartalfheim

Svartalfheim yahut öteki ismiyle Karanlık Alfheim, kara elflerin diyarıdır. Burada farklı yorumlanan bir noktayı belirtmek gerek. Genelde cüceler, karşımıza farklı bir ırk olarak çıkarlar -ki Nors Mitolojisi içerisinde de onları farklı bir ırk olarak ele alan kaynaklar bulunmaktadır. Buna rağmen, cüceleri, kara elflerle bir gören kaynaklara da denk geliriz. Bunun temelinde cücelerin de kara elflerin de, Dünya Ağacı Yggdrasil’in kökleri altında, yerin derinliklerinde yaşayan bir ırk olarak tasvir edilmeleri yatar.

Bu karışıklığın bir öteki nedeni de iki ırk için zikredilen diyarlar ortasındaki ayrımın vakit zaman ortadan kalkmasıdır. Svartalfheim, ismini Svartalfar’dan, yani kara elflerden alır. Öte yandan cücelerin diyarı olarak isimlendirilen Niðavellir/Nidavellir de kimi vakit başka bir diyar kimi vakitse Svartalfheim’ın öbür ismi yahut Svartalfheim’ın içindeki bir bölgenin ismi olarak karşımıza çıkar -ki Nidavellir’in karşılığı da “karanlık topraklar”dır. Yani çabucak hemen tıpkı yerlere işaret eden isimlendirmeler bunlar; münasebetiyle bir baş karışıklığının yaşanması çok da şaşırtan olmasa gerek.

Karışıklığın bir başka nedeni de maden personelliği ve zanaatkarlık ile ilgili kısımdır. Loki, Aesir’e sunmak üzere özel armağanlar üretmek için değerli zanaatkarlar olan cücelerden yardım istemeye sarfiyat. Bunlar, kıssada “İvaldi’nin Evlatları” olarak geçer. Her ne kadar birtakım kaynaklar, onları cüceler olarak adlandırsa da Prose Edda’nın ilgili kısmında “svartalfar” tabirinin geçtiği görülür.

Kısacası, bu karanlık diyarlar; hem değerli madenlere, kıymetli kaynaklara konut sahipliği yapıyor hem de onları çok göz alıcı eşyalara, değerli hazinelere çevirmek konusunda muazzam bir kabiliyete sahip zanaatkarlara.

Muspellheim

En başta var olan iki diyardan biridir Muspellheim. Yıkımın Yurdu olarak da isimlendirilen Muspellheim, ateşin diyarıdır. Muspell’in ateşi ile Niflheim’dan gelen buzun buluşması sonucunda birinci varlıklar ortaya çıkmış ve cihan oluşmaya başlamıştır.

Muspellheim, ateş devi Surt tarafından yönetilmekte, Surt, burayı alev kılıcıyla korumaktadır. Devlerin koruyucusu olarak bilinen Surt ile ilahların hamisi Heimdall, bu iki güç, yani devler ile ilahlar ortasındaki kesin savaşın başlangıcını ilan edilecekleri günü beklemektedirler.

Tanrıların Alacakaranlığı Ragnarök vaktine erişildiğinde, Surt, buyruğundaki orduyla birlikte gökyüzündeki bir yarıktan dünyaya inecek ve etrafı ateşe verecek.

Niflheim

En başta var olan iki diyardan birisi de Niflheim’dır. Sis, ölümcül bir soğuk, bitmek bilmeyen bir geceyle tanımlanır Niflheim. Burada yer alan Hvergelmir’den buz üzere ırmaklar doğar, zehirli ve soğuk suları Ginnungagap’a akar ve burada Muspellheim’dan gelen ateşle buluşur. Böylelikle birinci varlıklar ortaya çıkar, sonrasında da cihan adım adım oluşur.

Niflheim, Dokuz Diyarlar içerisinde en aşağıdaki diyardır; İlahlar, dünya yaratıldıktan sonra Niflheim’ı yerin derinlerine hakikat itmişlerdir ki dünya donup kalmasın.

Niflheim; ejderha Níðhöggr/Niddhog ve öbür sürüngenlere mesken sahipliği yapar. Bu sürüngenler, Dünya Ağacı’nın köklerini kemirip onu kuruturlar. Ölüler diyarına hükmeden isimse tanrıça Hel’dir.

Helheim

Niflheim’ın çabucak üzerinde yer alan Hel yahut Helheim, ölüler diyarıdır. İsmini tanrıça Hel’den alan bu bölgeyle ilgili de bir karışıklık bulunduğunu söylemek mümkün. Temelinde Niflheim’ın bir kesimi yahut bir öbür ismi olarak ele alınması da pek makul bir tercih -ki kimi kaynaklarda bu biçimde değerlendirildiğini görürüz. Fakat kimi kaynaklar da farklı bir diyar olarak ele alır Hel’i.

İster bir bölge ister başka bir diyar olarak ele alalım, Hel; ölülerin gittiği yerdir -kahramanlıklarıyla Odin’in salonu Valhalla’ya yahut Freya’nın salonu Sessrumnir’e gidenler hariç. Buraya bir sefer gidenin oradan çıkabilmesi neredeyse imkansızdır. Tanrıça Hel’i Niflheim’a süren Odin bile ona karşı koyamaz; zira Hel, Odin’den daha güçlüdür. Bu yüzden, Hel müsaade vermedikçe Odin buraya giden ruhları geri alamaz. Hakikaten, Odin ile Frigg,Hermod’u elçi olarak gönderip Balder için müsaade istemişler, fakat Hel, buna müsaade vermemiştir.

Hel, ölüleri, sarayı Eljudnir’de ağırlar. Lakin Hel’in cümbüş anlayışı, varsayım edebileceğiniz üzere biraz farklı. Masasının ismi “Açlık”, bıçağı “Kıtlık”, yatağı “Hastalık” ve sarayı saran perdelerin ismi da “Talihsizlik”tir. Hel’in çift yüzlü görünümü de bu tabloyu taçlandırır elbette.

Dokuz Diyarlar’daki kısa çeşidimizin böylelikle sonuna geldik. Nors Mitolojisi’nin bir öbür durağında buluşmak dileğiyle…