“Nokia” sözünü duyduğunuzda bunu cep telefonlarıyla ilişkilendirmeniz epeyce doğal lakin bu devasa şirketin temelinde fırtınalı bir öykü yatıyor. Nokia, günümüzden 150 yıl evvelki mütevazı başlangıcından bu yana birçok dalda yer almakla bir arada çalkantılı periyotlarda ayakta kalmasıyla da teknoloji tarihinde değerli bir iz bıraktı.
Nokia’nın varlığı birçok insanın bildiğinden farklı olarak mazilere uzansa da şirketin ikonik taşınabilir aygıtlarla tanınması son on yıllık bir periyodu kapsıyor. Cesaretli tasarım ve teknoloji niteliğiyle anılan bu eserler, tuğla gibisi kolay bir konseptten alışılmışın dışında, hatta gülünç form faktörleriyle geniş bir yelpazedeydi. Kelam konusu bahsettiğimiz atılımlarla Finlandiyalı dev, telekomünikasyon ve cep telefonları tarihinin şekillenmesinin başrolündeyken vaktin gerisinde kaldı ve kendisini dize getiren birçok seçimin ortasında tabir yerindeyse boğuldu.
Nokia bugün hala varlığını sürdürse de yıllar içinde o kadar değişti ki tüketici eserlerinin olduğu pek çok pazardan çekildi. Bünyesindeki mühendislik grubunun bir kısmı ise Finlandiya’da kendi şirketlerini kurdular, tam da Nokia genel merkezinin karşısına. Kimi mühendisler ise kestirim edeceğiniz üzere Apple ve Qualcomm üzere büyük kuruluşların kanatları altına girdiler. Nokia günümüzde ise fikri mülkiyet haklarını diğerlerine lisanslıyor ve 4G ile 5G ağlar için telekom ekipmanları geliştiriyor.
Bu makalemizde, Nokia’nın 1800’lü yıllardaki başlangıcından taşınabilir sanayinin temsilcisi haline geldiği devri detaylı bir biçimde ele alacağız. Dilerseniz başlayalım.
Nokia, birinci başta bu isimle olmasa da 1865 yılında Fin maden mühendisi Fredrik Idestam tarafından kuruldu ve Finlandiya’nın güneybatısında yer alan Tampere kentinde kağıt fabrikası olarak bir kesime girdi. Fredrik Idestam’ın kelam konusu operasyonu Nokianvirta Nehri’nın yakınında bulunan Nokia kasabasına genişletmesi pek uzun sürmedi. Böylelikle “Nokia” ismi 1871 yılında bu pozisyondan esinlenerek doğdu ve resmileşti.
Nokianvirta Nehri
İlerleyen yıllarda sahneye iki farklı oyuncu dahil oldu. 1898 yılında Eduard Polón, kauçuk ayakkabılardan otomobil lastiklerine kadar her şeyi üreten Finnish Rubber Works şirketini kurdu. 1912 yılında ise Arvid Wickström, elektrik kabloları, telefonlar ve telgraflar üretmesiyle tanınan Finnish Cable Works’ü kurdu. Daha sonra 1967 yılında her iki firma; kağıt ve kauçuk eserleri, elektrik kabloları, jeneratörler, askeri irtibat ve nükleer santral ekipmanları, bilgisayarlar, TV’ler ve daha pek çok eser sunan Nokia Corporation kuruluşunun çatısı altında birleştiler. Finlandiya’da artık ismi herkesçe bilinen değerli bir marka vardı.
Nokia Lastik Broşürü – Görsel Kaynağı: Nokia history photos
1979’da ise Nokia, TV üreticisi Salora ile ortak bir teşebbüs olan Mobira Oy isimli bir yan kuruluş aracılığıyla telekomünikasyon ve taşınabilir telefon kesimine büyük bir adım attı. İki yıl sonra dünyanın birinci otomatik hücresel ağ olmasının yanı sıra memleketler arası dolanıma müsaade veren birinci sistem olduğu için de dikkate bedel bir muvaffakiyet sayılan Nordic Mobile Telephone (NMT) sistemi devreye alındı. İstediğiniz yerden istediğiniz numarayı basitçe aramanıza imkan tanıyan bu hizmet, analog sinyaller kullanan birinci kuşak kablosuz hücresel teknolojinin, yani 1G’nin de tabanını oluşturdu. Özetle, altyapı açısından taşınabilir telefonların önü artık açılmıştı.
Nokia’nın 1982 yılında piyasaya sürdüğü birinci telefon otomobillerde kullanılmaya yönelikti. Son derece hantal bir tasarımı olan Mobira Senator, 22 kilogramlık tartısıyla yarı-taşınabilir radyo istasyonuna benziyordu. Şirketin gerçek manada taşınabilir birinci telefonu Mobira Talkman 320F de 1984’te tanıtıldı. 4.7 kilogram yükünde olan bu aygıt; büyük bir monokrom ekrana, telefon rehberinde 184 kişiyi saklayabilen hafızaya, 10 saat bekleme ve 60 dakika konuşma mühleti sunan bir bataryaya sahipti. Senator’dan daha gelişmiş bir eser olsa da son tüketici için kullanımı pek pratik değildi.
Nokia’nın birinci el tipi telefonu olan Mobira Cityman 900 ise 1987 yılında çıktı. Cityman yalnızca 760 gram ağırlığındaydı ve az evvel bahsettiğimiz NMT şebekesinde olağanüstü çalışıyordu. Bir telefonun olması gereken form artık anlaşılmıştı.
Mobira Cityman 900
Tüketici elektroniğinin yanında telefonların büyüttüğü telekomünikasyon bölümü için de çeşitli amaçları olan Nokia, bugün yaptığı işin temelini atmaya 80’lerde başlamış, ağ ekipmanları işine girmeye karar vermişti. Lakin bu projede gereken çipleri üretecek kaynak olmadığından Intel işlemciler baz alınarak tasarlanan Nokia DX200 sistemi 1982 yılında piyasaya sürüldü.
Nokia DX200, kısaca bilhassa telekom operatörleri ve irtibat hizmeti sağlayıcıları için ağların idaresi, denetimi ve bilgi iletiminde kullanılan yüksek kapasiteli ve sağlam bir platformdu. Bilhassa Nordic Mobile Telephone (NMT) ağı için tam da biçilmiş kaftan olan DX200, rakiplerine kıyasla pazara geç giren bir eser olmasına karşın sunduğu özelliklerin yanında çok uygun fiyatıyla büyük bir muvaffakiyet elde etmişti. Hatta kesimde standart haline gelerek 2013 yılına kadar dünya genelindeki bir çok telekom operatörü tarafından kullanıldığını da belirtelim.
NMT’nin çabucak akabinde bölge genelinde düzenlemeleri ve operasyonel süreçleri koordine etmek gayesiyle devlet telekom şirketlerinin bir ortaya geldiği standartlar organı olan Avrupa Posta ve Telekomünikasyon Konfederasyonu (CEPT), Groupe Special Mobile protokolünü yani şu an bildiğimiz GSM’i kurdu. Sonradan ismi Küresel System for Mobile Communications olarak değişen GSM standardı, NMT’ten çok daha gelişmişti. Çünkü GSM, NMT’den farklı olarak dijital, geniş kapasiteli, davet idaresi özelliklerini destekleyen ve en değerlisi Dünya genelinde kabul görecek biçimde tasarlandı. Nokia ise beklenmeyecek bir halde geçmişteki Ar-Ge çalışmaları sayesinde GSM yeniliğinin merkezindeydi. Zira GSM’in dayandığı iki altyapı olan Frekans Bölmeli Çoklu Erişim (FDMA) ve Vakit Bölmeli Çoklu Erişim (TDMA) sistemlerine yönelik araştırmalarıyla Nokia’nın yadsınamaz bir bilgi birikimi vardı.
Mobira Telefonlar – Kaynak: Museum of Technology, Helsinki
Mali manada gücü bulunduğu coğrafyayı aşan Nokia, başka pazarlarda da hakimiyet kurmak için her fırsatı değerlendiriyordu. 1983 yılında ABD’nin en büyük tüketici elektroniği perakendecisi olan Tandy ile anlaşan şirket, 7000 mağaza aracılığıyla Mobira telefon satmaya başladı. Mobira markasının milletlerarası rekabete açılmasın çabucak akabinde Asya’nın düşük maliyetli üretim imkanı Nokia’nın ilgisini çekmiş, Güney Kore’de bir üretim tesisi kurmuştu.
Büyümenin devamında Nokia, tüketici elektroniği alanında çalışmalar yürüten birçok üreticiyi satın alarak farklı eserler satmak istese de başarılı olamadı.
Dünyaya açılan Nokia’nın şimdiye kadarki idare biçimi birtakım gereksinimlere artık karşılık veremediğinden esaslı bir yenilenme kuraldı.
CEO Kari Kairamo’nun Gazateye Verdiği Röportaj – Görsel Kaynağı:.tivi.fi
Nokia’nın 1983’teki CEO’su Kari Kairamo, şirketin ülke iktisadında çok büyük bir hissesi olduğundan Finlandiya İstihdam ve İktisat Bakanlığı tarafından da desteklenmelerini istedi. Ar-Ge sürecine devlet fonlarını kullanarak katkı sağlamak gayesiyle bakanlığı ikna eden Kairamo, Finlandiya Teknoloji ve İnovasyon Finansman Ajansı’nın kurulmasına da ön ayak oldu. Bu sayede şirket, mali açıdan süratli büyüdü ve getirisiyle birlikte riski de olan devasa projeler için maddi kaynak edindi.
Gelir ve masraf istikrarını düzenlemek için birinci adımı atan Kari Kairamo, 1986’da gerçekleştirmek istediği yeniliklerin önündeki diğer bir pürüzü de ortadan kaldırdı: Hissedar denetimi. O devirde büyük Fin şirketlerinin çoğunlukla mahallî bankalara ilişkin olması yaygın bir durumdu. Nokia’nın en büyük iki hissedarı da KOP Bank ve Union Bank of Finland’dı. Kairamo, kesimin dinamiklerine hakim üst seviye yöneticilerden oluşan yeni bir iç heyet oluşturulmasını önerdi. Bu yeni heyet, karar verme konusunda tüm sorumluluğu alacak ve yetki açısından hissedarlardan daha üstte bir pozisyonda olacaktı.
Hissedarlar idare yapısındaki değişikliği mecburen kabul ettiler zira CEO’nun önerisi reddedilseydi kamuoyunda büyük bir reaksiyon oluşabilirdi. Böylelikle, bankaların Nokia’nın iç işlerine karışması değerli ölçüde azalmıştı ki bu aslında yeterli bir durumdu. Çünkü kelam sahibi olan hissedarların ne telekom bölümünde ne de milletlerarası işlerde hiçbir tecrübesi yoktu. Kari Kairamo’nun işi bilene devretme stratejisi sayesinde Nokia, ileride bu gelişmenin meyvelerini toplayacaktı.
Nokia, irtibat alanında yapbozun tüm modüllerine, yani baz istasyonları, telefonlar ve ağ ekipmanlarına sahip olduğundan rakiplerinden çok daha avantajlı bir durumdaydı. Kelam konusu avantajın zamanlaması çok da düzgündü, bilhassa ABD ve İngiltere telekom pazarına yönelik özel teşebbüslerin önünü yeni yeni açmaya başlamıştı. Fakat Nokia’nın bünyesindeki bir küme yönetici, şirketin gelecekteki bu fırsatlardan yararlanmak için pek organize olmadığını düşünüyordu. Nokia içerisinde pek çok alanda çalışmalar yürütüldüğünden gruplar ortasında kaos hakimdi ve bu düzenlenmeliydi.
Eski Nokia Logosu ve Yeni İş Birimleri
Bahsettiğimiz yöneticilerden biri olan Sari Baldauf, Nokia’nın iki farklı iş ünitesine ayrılmasını önerdi. Bunlar; taşınabilir telefonlara odaklanacak Nokia Mobile Phones (NMP) ile ağ ekipmanları ve başka eserlerle ilgilenmesi hedeflenen Nokia Cellular Systems (Nokia Hücresel Sistemler) üniteleriydi. Bilhassa taşınabilir kısmın gelecek yıllarda ağ teknolojilerinden daha ön plana çıkacağına inanan Sari Baldauf’un bu fikri, idareden onay aldı.
Gelişmelere bakacak olursak, Nokia’nın geleceği çok olumlu görünüyordu lakin buzdağın görünmeyen bir yüzü de vardı. Az evvel de bahsettiğimiz üzere mali büyüme yanılsamasına tutulan Nokia, çok sayıda şirketi bünyesine katarak genişlemek istemişti. Bu şirketler yüzünden borç batağının altında ezilen Finli devin CEO’su Kari Kairamo, 1988 yılında beklenmedik bir formda intihar etti. Bu olayla birlikte sarsılan idare, bir dizi tartışmanın sonunda Kairamo’nun sağ kolu olan Simo Vuorilehto’yu yeni CEO atadı.
Simo Vuorilehto, borçlardan dolayı işçi sayısını 1990’lara kadar 22 bin şahsa indirerek Nokia’daki istihdamın yarısını işten çıkardı. Tam bu ortamda Sovyetler Birliği’nin çöküşü ve Avrupa’daki inanılmaz ekonomik sakinliğin tesiriyle CEO Vuorilehto, Nokia’nın bilgi ve tüketici elektroniği kısımlarını Ericsson’a satmak istedi lakin Ericsson, borca batık bu şirketin riskini üstlenmeye cüret edemedi. Ortada kalan Nokia, en sonunda ayakta kalabilmek maksadıyla en âlâ bildiği işe odaklandı: ağ ve altyapı donanımları.
Geçmiş yıllarda satın alınan şirketleri az evvel bahsettiğimiz iş üniteleri altında toplayan Nokia, bunlardan berbat olanları 1991’de elden çıkardı ve bir ölçü para biriktirdi. Simo Vuorilehto kıymetli bir katma paha olan şirketin dağılmaması için edindiği son kaynağı İngiltere merkezli telefon üreticisi Technophone’u 34 milyon sterline satın alarak kullandı. Technophone, kullanıcıların ceplerine sığabilecek kadar küçük bir telefon tasarlayabilen birinci üreticiydi ve Nokia’dan sonra Avrupa’da ikinci büyük telefon satıcısıydı.
Technophone Broşürü – Görsel Kaynağı: Techspot
Bu satın alma sonucunda Nokia, global pazar hissesinde Motorola’dan sonra dünyanın en büyük ikinci telefon üreticisi oldu.
Nokia’nın genelinde hakim olan düşük moral ve meçhullüğü düzeltme amacıyla 1992’de görevlendirilen yeni CEO Jorma Ollila, birinci başta satış ve pazarlama müdürü olarak Anssi Vanjoki’yi işe aldı. Vanjoki fark etti ki Motorola’nın tersine telefonlar; Mobira, Nokia, Technophone üzere çeşitli markalar ismi altında satılıyordu. Kullanıcıların aklında büyük bir karışıklığa sebebiyet veren bu durum, marka imajı oluşturmanın da önünde engeldi. Ayrıyeten eserlerin pazarlanmasında kullanılacak akılda kalıcı bir sloganın dahi olmaması üzerine Vanjoki, şirketin satılan tüm telefon modellerini Nokia markası altında birleştirdi ve hepimizin bildiği “Connecting People” sloganını tanıttı.
Kısa vadede ayakta kalabilmek için toparlanma sürecine giren Nokia’nın talihine, lokal telekom operatörlerinin yer aldığı Finlandiya merkezli bir konsorsiyum olan Radiolinja’ya dünyanın birinci GSM şebekesini geliştirme lisansı verildi ve Nokia elbette bu projenin ortağı seçildi. 1992’nin devamında GSM altyapısının yanı sıra dünyanın birinci GSM cep telefonu olan Nokia 1011 (Mobira Cityman 2000) modeli piyasaya sürüldü. Bu eser, Nokia’nın geleceğini şekillendirecek kadar kıymetli tecrübeler edinmesini sağlamıştı.
Nokia 1011 – Görsel Kaynağı: flickr.com/textlad
Aynı yıl Nokia Mobile Phones (NMP) ünitesinin başındaki isim Pekka Ala-Pietilä, “2000’e kadar gelişmiş ülkelerde nüfusun yaklaşık yüzde 25’i cep telefonu kullanacak” iddiasında bulunmuş, bu kestirim o vakitler daldaki birden fazla bireye de gülünç gelmişti. Günümüze baktığımızda bu oran neredeyse yüzde 90’ı bile geçmiş durumda.
GSM, kullanılmaya hazır hale geldiği vakit Avrupa ve dünyanın dört bir yanındaki hükümetler lisans satmaya başlamıştı ama pazarda Nokia haricinde anahtar teslim GSM hizmeti sunabilen diğer bir şirket yoktu. Telefon ile telekom eserlerini birbirleriyle uyumlu halde geliştiren Nokia’nın karşısındaki Ericsson ve Motorola üzere çok daha büyük firmalar, GSM tabanlı dijital eserleri gereksiz bir heyecan olarak görüyordu.
O devirde Motorola, dünyanın en büyük cep telefonu üreticisi olarak kendini kanıtlamıştı ve cep telefonun en çok satıldığı ABD pazarında güçlü bir varlığı kelam konusuydu. Çok sayıda yetenekli mühendise konut sahipliği yapan şirketin, bu avantajıyla telefonlarını neredeyse büsbütün kendi bünyesinde üretebilecek kadar gelişmiş bir işleyişi vardı. Motorola, öne çıkan bu yanını eserlerinde yansıtabiliyordu. Çünkü her yeni modelde daha hafif, daha kompakt telefonlar tasarlıyorlardı. Bunun en güzel örneği 1989’ta tanıtılan 3.500 dolarlık MicroTAC’tı lakin GSM’le bir arada dijital irtibata geçiş yapmaya hazırlanan dünya için analog bir eser olarak geride kalmışlığın göstergesiydi.
İsveç merkezli Ericsson ise tıpkı Nokia üzere ağ ekipmanı pazarındaki kıymetli oyunculardan biriydi ve telefonlarla da ilgileniyordu. Motorola’nın tersine dijital irtibatın potansiyelini kabul etmişti. Fakat iki dev şirketin ortak bir yanı vardı; Motorola da Ericsson da cep telefonlarını fazla potansiyeli olmayan küçük bir iş kolu olarak nitelendiriyordu. Onlar için irtibat alanını değiştirecek en kıymetli bileşen elbet baz istasyonu vs. üzere altyapı donanımlarıydı.
Dönemin Üç Büyük Taşınabilir Şirketi
Nokia, rakipleri taşınabilir pazara soğuk bakarken tüketici odaklı global bir eser şirketi olma hayalini hayata geçirmek için sağlam bir yol haritası oluşturdu. Birinci olarak 1991’de Nokia Mobile Phones (NMP) yöneticisi Ala-Pietilä, eşzamanlı mühendislik prensibine yönelme kararı aldı. Yani üzerinde çalışılan bir projenin tasarım, üretim, test, kalite denetim ve pazarlama üzere her evresi tıpkı anda yürütülecekti. Bu sayede farklı alanlardaki gruplar daima birlikte beyin fırtınasına dahil olacağından randımanın artması hedefleniyordu.
Nokia’nın ufukta görünen mutlak muvaffakiyetini şekillendirecek olan Frank McGovern isminden bahsetmemek olmaz. Technophone satın alımından sonra Nokia’ya katılan McGovern, teknoloji alanında üretim uzmanlığına sahip, milletlerarası firmalarda çalışma tecrübesi olan nadir çalışanlardan biriydi. Geçmişte Hitachi’nin Avrupa’daki operasyonlarını yönetmesiyle üretim sınırını geliştirme konusunda edindiği kritik maharetler Nokia için can suyu olacaktı.
Yapılan planlara sıkı bir biçimde ayak uyduran Nokia, 1991’den 1994’e kadar yılda 500 bin telefon üretebilirken iyileştirmelerin tesiriyle 5 milyon telefon üretmeye başladı. Ayrıyeten uzun vakittir ziyanda olan şirket 3.6 milyar fin markkası, yani 1.4 milyar dolar kâr etti. Kelam konusu kârın yüzde 64’ünün Nokia Mobile Phones (NMP) ile Nokia Cellular Systems (Nokia Hücresel Sistemler) ünitelerinden gelmesi de gelecekte bu iki alana olan yatırımların artmasını sağladı. 1994’te Nokia, New York borsasına açıldı ve mali manada makus durumdayken milletlerarası pazara yapılan bu tezli giriş yabancı yatırımcıların dikkatini çekti.
Aynı yıl Nokia idare şurası, telekomünikasyon ve telefonlarla ilgili olmayan operasyonları devretmeye başladı. Ana odakla ilgisi olmayan işlerden arındırılan Nokia’nın işgücünün üçte ikisi boşalınca bunların yerine Finlandiya’nın teknik üniversitelerinden mezun istekli mühendisler istihdam edildi. Yeni CEO Jorma Ollila’nın büsbütün yenilediği çalışma ortamı düşük fiyatlara karşın mühendislere cazip geliyordu zira artık şirket içinde çekişmelerin olmadığı ve teknik maharet edinimine imkan tanıyan bir tertip hakimdi.
Jorma Ollila, Nokia’nın milletlerarası arenaya çıkışında yanılgı yapma üzere bir lüksü olmadığının farkındaydı fakat istikrarlı bir formda büyümek için yeni yaklaşımlar benimseyip risk alınması gerektiğini düşünüyordu. Bu amaçla yeni pazarları avucunun içine almak isteyen Nokia, Ar-Ge konusundaki uzmanlığını kullanarak her ülkenin mahallî gereksinimlerine ahenk sağladı ve hizmetlerini güvenilirlik imajı içerisinde sundu.
Bu stratejinin birinci başarısı Nokia’nın Tayland merkezli bir telekomünikasyon şirketi olan Advanced Info Service’e uçtan uca irtibat sistemi satmasıydı. Ericsson’un tıpkı kulvarda Tayland pazarının en büyüğü olmasına karşın bu yenilgiyi alması,, Finli devin kesimde artık aşikâr bir seviyeyi aştığını gösteriyordu. Öte yandan 1994 yılında İngiltere’nin Cellnet şirketiyle de benzeri bir satın alım için kontrat yapan Nokia, birebir işi çok daha düşük bir fiyata yapmayı teklif eden Motorola’yı da geride bırakmıştı.
Nokia, ABD ve Avrupa’daki tedarikçileriyle güçlü bir bağlantı kurmakla birlikte Çin ve Meksika’da birkaç yeni fabrika kurdu. Şirketin büyümeyle orantılı olarak artan talebi karşılayabilmek için açtığı üretim tesisleri, bilhassa cep telefonlarına yönelik çalıştı. Nokia Mobile Phones’un (NMP) yöneticisi Ala-Pietilä, bu noktada eserleri daha cazip hale getirmek için mühendislerle birlikte büyük bir emek sarf etti. Nokia telefonların rakiplerine nazaran daha özgün ve kaliteli olması, ulaşılmak istenen en kıymetli ülküydü.
Daha evvelki başlıklarda kendisinden kısaca bahsettiğimiz dünyanın birinci GSM dayanaklı cep telefonu olan Nokia 1011 şirketin gayretinin kıymetli meyvelerinden biriydi. Üst kısmında kısa, uzatılabilir bir anteni olan aygıt, 45 mm kalınlığında ve 495 gram ağırlığındaydı ki bu pahalar o vakit için ince ve hafif kabul ediliyordu. Küçük bir monokrom LCD ekrana sahipti ve yalnızca 99 kişiyi belleğinde tutabiliyordu. 1011’in 900 mAh kapasiteli bataryası toplamda 90 dakika konuşma müddetini karşılayabilmekle birlikte 15 saat boyunca telefonu açık tutabiliyordu. Eser piyasaya sürüldüğünde bir tane satın alanların bugünün 3.060 dolarına muadil bir ödeme yaptığını da belirtelim.
1994’te Nokia 1011’in ağabeyi 2110 karşımıza çıktı. Evvelki modelin sadece yarısı tartısında olan 2110, 28 mm kalınlığıyla neredeyse bir paket gofret boyutlarındaydı. Kaydırmalı bir menüsü olan yeni telefon; pil ve sinyal düzeyini, okunmamış SMS iletileri için bir bildirim sembolünü, son arananları, tüm davetleri 10 numaralık bir listeyle gösterebiliyordu. Piliyle en fazla 150 dakika konuşma yapabildiğiniz 2110, 40 saate kadar çalışma mühleti sunsa da periyoduna nazaran değerli olduğundan tenkit almıştı ancak yeniden de çok sattı. Ayrıyeten, hepimizin katiyetle bir sefer duyduğu “Nokia Tune” zil sesinin de birinci sefer bu telefonda yer aldığını söylemeden geçmeyelim.
Tedarik Sorunu
1995 yılına geldiğimizde iş gücünü ve kârını büyük oranda Nokia, yeniden kendisini geliştirecek bir krizle karşı karşıya kaldı. Şirket, tedarik zincirinin denetimini kaybettiğinden yılda 300 bin telefon satış amacını zati ziyadesiyle aşan talebi karşılayamaz hale geldi. Nokia’nın üretim kısmına bakan yöneticiler, o vakitler satış datalarını gerçek vakitli olarak göremedikleri için, hangi bölgenin daha çok esere gereksinimi olduğu net bilinmeden, varsayıma dayalı dağıtım yapıyorlardı.
Nokia bu sorunu çözmek hedefiyle dünya çapındaki tüm lojistik faaliyetlerin net bir görünümünü sağlayan ve üretim, envanter idaresi, satış üzere süreçler hakkında anlaşılır datalar sunan ERP sisteminin geliştiricisi SAP ile paydaşlık kurdu. Bu yeni sistem altı ay içinde faaliyete geçti ve Nokia’nın yaşadığı sorunu büsbütün ortadan kaldırdı. Rakipleri eski tarzlarla operasyonlarını yönetirken Nokia, böylelikle denetimi tekrardan eline almakla bir arada; ERP sayesinde tedarik zincirinin her basamağında randımanı artırdı. Bu gelişme, ayrıyeten şirketin en değerli stratejik avantajlardan biri haline geldi.
İlk Akıllı Telefon
Nokia markalı birinci akıllı telefon olarak da bilinen 9000 Communicator 1996’da raflarda yerini aldı. 90’ların sonuna gerçek popülerleşen “cep bilgisayarı” akımının Nokia tarafındaki karşılığı olan 9000 Communicator, 4 yılı aşkın Ar-Ge sürecinin yapıtıydı. Piyasada birinci değildi, çünkü bu konsept Apple Newton ve devamında IBM Simon ile denenmişti lakin ikisinin de yüksek fiyatları yüzünden kullanıcılarda pek karşılık bulamadığını söyleyebiliriz.
O vakitler daha yeni yaygınlaşan akıllı telefon kavramı, bilgisayarların sunabildiği birkaç özelliğin telefonlara getirilmesiyle hayatımıza girmişti. Günümüzün katlanabilir aygıtlarına benzeyen kelam konusu kapaklı eserler, AT&T PhoneWriter, Ericsson GS 88 üzere klavyesi olan fakat irtibat konusunda telefonun eksikliğini hissettirmeyecek üsluptaydı.
Nokia Communicator 9000 Afişi
Nokia Communicator 9000, 24 MHz suratında çalışan bir Intel işlemciye, 4 MB RAM ve 4 MB depolama üzere devri için üst seviye bileşenlerle donatılmıştı. Elinizdeyken olağan telefonlardan farksız olan aygıtın kapağı açıldığında 640 x 200 piksel çözünürlüğünde 4.5 inç monokrom ekran ve minyatür QWERTY klavye kullanıcıları karşılıyordu. Aygıt; e-posta, notlar, takvim, hesap makinesi, dünya saati, terminal, Telnet üzere uygulamalara ve ilkel bir web tarayıcısına mesken sahipliği yapan PEN/GEOS 3.0 işletim sistemini çalıştırıyordu.
Donanımından sonra Nokia Communicator 9000’in öne çıkan asıl noktası, bilgisayar ve telefon ortasındaki geçişin çok yumuşak olmasıydı. İstediğinizde telefonu istediğinizde bilgisayarı kullanabilmekle birlikte iki ünite de birbirine bağlıydı. Yani örneğin, telefon modunda yazdığınız bir SMS’i bilgisayar modunda devam ettirmek mümkündü. Tıpkı günümüzün katlanabilir telefonları üzere.
Cep bilgisayarı ve telefon melezi eserlerin talebi 1998 yılına gerçek artmaya başladığında Nokia, 9000’in gelişmiş versiyonları olan 9110 ve 9110i’yi tanıttı. Bunlar 33 MHz suratında çalışan bir AMD Elan SC450 işlemci kullanıyordu ve birinci aygıta nazaran pek çok istikametten iyileştirilmişlerdi.
Şirketin Communicator konseptindeki eserlere kaynak aktarmasının iki sebebi vardı. Birincisi hem iş hem de son kullanıcıya yönelik ikisi bir ortada aygıtların gelecekte daha tanınan olacağı kanısıydı. Öte yandan geçmişte bu alanda başarısız olan Apple ve IBM üzere devlerin yeni aygıtlarla ortaya çıkma ihtimaline karşı da Nokia hazır olmak istiyordu.
Windows’a Karşı El Ele
Nokia idaresi, Microsoft’un Windows’u taşınabilir aygıtlara getirmek için üreticiler ve operatörlerle paydaşlık kurmaya çalıştığını duymuştu. Microsoft, bu stratejiyi kullanarak PC pazarının çoğunluğunu ele geçirmeyi başarmış olsa da telefon tarafında işler farklı yürüyordu. Ayrıyeten Nokia dahil başka birkaç şirket de Windows’a adanmış bir donanım tedarikçisi pozisyonuna düşmek istemiyordu.
Yerel pazarlara kolay kolay uyarlanabilen klasik telefonlara kıyasla Nokia Communicator aygıtlar; grafik arayüzlü, çeşitli uygulamaları destekleyen ve uygulama geliştirme ortamına gereksinim duyan bir işletim sistemi üzerinde çalışmak zorundaydı. 9000 ve 9110 tecrübelerinden sonra Nokia, PEN/GEOS’tan çok daha kullanışlı ve taşınabilir aygıtlara uygun yeni bir işletim sistemi arayışına girdi. İngiltere merkezli Psion isimli bir şirket tarafından geliştirilen EPOC, tam da Nokia’nın istediği bir yazılım olmakla birlikte ilerleyen yıllarda çok daha büyük bir atılımın temelini oluşturacak argümanlı bir projeydi. Çünkü ismi, ingilizcedeki bir çağın başlangıcı manasına gelen “epoch” sözünün harflerinden oluşması da durumu doğrular nitelikteydi.
Microsoft’un taşınabilir bir Windows versiyonuyla telefon dalını tıpkı PC’deki üzere ele geçirme ihtimalini fark eden yalnızca Nokia değildi elbette. Ericsson ve Motorola da kelam konusu sorundan kaygı duyuyordu. En sonunda kendilerine karşı tehdit gördükleri Windows’la baş edebilmek için üç büyük rakip bir ortaya geldi ve Symbian isminde ortak bir teşebbüs kurdular. Emelleri telefon alanındaki her oyuncuya eşit bir halde fırsat sağlayacak taşınabilir işletim sistemi geliştirmekti.
10 sene öncesine kadar hala hayatımızda olan Symbian işletim sisteminin altında yatan fikir aslında epey kolay: Akıllı telefonlardaki yazılımın neler yapabileceğine ve dizaynının nasıl olacağına dair herkesin vizyonuna uyacak formda, özelleştirilmesi kolay bir ortam sunmak. Her şirket Symbian’ı kullanmak için birebir lisans fiyatını ödeyecek, böylelikle tek bir kuruluş işletim sistemi üzerinde tam denetime sahip olamayacaktı. Ayrıyeten herkes kendine özel arayüzler tasarlamakta özgürdü, yani birebir yazılım ortamında firmalar bu halde birbirlerinden ayrışacaktı. Örneğin Nokia’nın, kendi arayüzü Series’di. İştirakinin öteki avantajı da elbet uygulama geliştiricilere yönelik. Farklı markaların telefonlarına yönelik projeler artık tek bir platform için hazırlanıp düşük maliyetle kullanıcılara sunulabilecekti. Bu sayede Symbian’ın uygulama yelpazesi de genişlemiş olacaktı.
Nokia Communicator 9210
Symbian’lı birinci telefonun piyasaya çıkması pek uzun sürmedi. Nokia, az evvel bahsettiğimiz EPOC’un üzerine inşa ettiği Symbian’nı çalıştıran üçüncü Communicator modelini 2001 yılında tanıttı. Communicator 9210 olarak da bilinen telefonun ön tarafında standart monokrom bir ekran ve kapağının altında 640 x 200 piksel çözünürlüğe sahip renkli ekran bulunuyordu. Tuğla gibisi dizaynını hala sürdüren aygıt, 52 MHz suratında çalışan 32 bit Arm9 tabanlı işlemci ve 16 MB bellekten gücünü alıyordu. İşlemci, renkli ekran üzere yeniliklere ek olarak SD kartların öncüsü olan artırılabilir MMC depolama seçeneğine de sahip olan telefondaki yazılım sonradan Symbian Series 80 markasıyla Nokia’nın kendi için özelleştirdiği bir platform haline geldi.
Symbian gelişmesiyle bir arada Nokia, Communicator serisinin üzerinde durmaya devam etti. 2002 yılında 40 MB dahili depolama alanı, görüntü dayanağı ve LED aydınlatmalı bir LCD panel içeren 9210i çıktı. Peşinden 2005’de daha gelişmiş bir Symbian Series 80 arayüzüne, Wi-Fi’ye ve kameraya konut sahipliği yapan 9500 ile bunun kırpılmış uygun fiyatlı versiyonu 9300 raflarda yerini aldı.
Nokia Communicator 9500, 9210, 9300
Yıldızlar Geçidi
Symbian projesinden dolayı Nokia, Communicator serisini öncelik haline getirmiş olsa da ana akımdan kopmayarak, hepimizin yakından bildiği ikonik cep telefonlarını 1996 ve 2000 yılları ortasında çıkardı. Bunlardan birincisi ön aksamı değiştirilebilen Nokia 5110’du. Birebir vakitte herkesin bağımlısı olduğu klasik yılan oyunun yer aldığı birinci aygıttı.
Nokia 5110
5110’un akabinde Nokia 3210 tanıtıldı. Şu ana kadar çıkan Nokia telefonlardan daha kompakt olan bu eserin mükemmel bir pil ömrü vardı. Ayrıyeten göze güzel gelen parlak renk seçenekleriyle geliyordu. Aygıtı sayısız aksesuar ve klasik zil sesleriyle kolay kolay özelleştirmek mümkündü. Kullanıcıların telefonlarıyla bağ kurmak için özelleştirme yapabilmeleri kuraldı ve bunun için şirketin tasarım grubu kıymetli bir değişiklik yaptı: Şu ana kadar telefonun dışında yer alan anteni birinci defa aygıtın içine yerleştirdiler. Böylelikle daha taşınabilir yekpare bir forma dönüşen 3210, bu niteliği sayesinde üçüncü parti üreticilerin aksesuarlar sunacağı yeni bir pazardı. Öte yandan Nokia telefonların sağlamlık imajının 3210’la başladığını da söyleyebiliriz. Çünkü, kaldırım üzere sert yüzeylere düşürülmesine karşın sapasağlam kalabiliyordu. 1993 yılında Nokia’ya dizaynın başındaki isim olarak katılan Frank Nuovo’nun yapıtları ortasındaki 3210, periyodu için çok uygun fiyatlı bir eserdi ve dünya çapında 160 milyondan fazla satmayı başardı.
Endüstriyel tasarım alanında uzmanlaşan Frank Nuovo, 3210 muvaffakiyetinin akabinde 1995 yılında şirketin global tasarım takımının başkanlığına kadar yükseldi. Birinci icraatı dünya genelinde birçok pazarda tasarım merkezleri kurarak yetenekli şahısları işe aldı ve eldeki portföyü genişletme stratejisi izledi. Şu ana kadar çok farklı görünüme sahip modellerin geliştirilmesindeki öncü isim olan Frank Nuovo, ayrıyeten Nokia telefonların muhtaçlık ile zevklere hitap ederek pazarlanmasını sağlamak için tüm modelleri “spor”, “gençlik”, “birinci sınıf”, “lüks”, “iş” üzere anlaşılır sınıflara ayırdı. Kullanıcıların çok sayıda seçenek ortasından seçim yapmasını kolaylaştıracak bu metodu bölümde daha evvel kimse kullanmamıştı.
Nokia 3210 ve Nokia 3310
3210’un kardeşi Nokia 3310 ise telefonların iş dünyasına ilişkin olduğu kanısını kırarak genel tüketici kitlesine yönelik samimi bir tasarım, kolay kullanım ve dayanıklılık aslıyla 126 milyon sattı. Nokia’nın 2000’li yıllara başarılı bir giriş yapmasını sağlayan bu iki eser, cep telefonu sanayisinde yeri yadsınamayacak izler bırakarak şirketin pazar hissesini da artırmıştı. Çünkü Nokia, artık dünyanın en büyük telefon üreticisi olarak rakibi Motorola’yı tahtından etti.
3210 ile 3310 medyada pek görünmeyen eserler olsa da Nokia’nın bir sinema sinemasında görünmüş özel bir telefonu olduğunu biliyor muydunuz? Tuş ekibi sürgülü bir kapakla kullanılan Nokia 8110, dizaynıyla dikkat çekiyor, kasasının avuca oturur eğriliği sebebiyle kullanıcılar tarafından “muz telefon” olarak da anılıyordu. Aygıt iş dünyasına yönelikti, bu yüzden gişe rekorları kıran “The Matrix” sinemasında değiştirilmiş bir versiyonu görünene kadar pek bilinmiyordu. Sinemada gösterilen versiyon, olağan dizaynda olmayan yaylı bir kapağa sahipti. Gelen taleplerden sonra bu fonksiyonun Nokia 7110’a eklendiğini hatırlıyoruz. Ayrıyeten The Matrix tesiriyle Nokia 8110 o kadar tanınan hale geldi ki 2018 yılında aygıtın 4G versiyonu bile çıktı.
Nokia’nın 1999’da piyasaya sürdüğü en tanınan son aygıt ise 8210’du. Küçük cep telefonlarının fazla satış için başlı başına bir kriter sayıldığı bu periyotta son derece kompakt ve ergonomik olan 8210, teknik özellik açısından da gelişmiş bir eserdi. Rehberinde 250 kişiyi tutabilmekle bir arada uyumlu bir bilgisayar ya da yazıcıyla bağlantı kurmak için kızılötesi özelliği bile vardı. Vakit içerisinde Nokia için standart hale gelen uzun pil ömrü ile sağlam kasa üzere ayrıntılara da sahip olan 8210, küçük bir telefon isteyen kullanıcıların birinci tercihiydi.
Nokia 8210
Cep telefonu sanayisine hakim olan Nokia, pozisyonunu korumak için yenilikleri ön plana almaya başladı. Şirketteki tasarımcıların ve mühendislerin sıkı sıkıya çalışarak neredeyse her zevke hitap edebilecek eserler çıkardığı 2000-2010 ortasındaki bu devirde kimi sıra dışı aygıtlarla da karşılaştık.
Nokia Mobile Phones (NMP) ünitesi, yeni aygıtlarını teknik yeniliklerden öte olarak çeşitli hizmetlerle destekleyip rakiplerine karşı ekstra bir paha yaratmak istiyordu. Bu maksatla şirket 2000’in başında gerçekleşen WAP (Kablosuz Erişim Protokolü) forumuna katılmış; telekom operatörleri, bankalar başta olmak üzere AOL ve Amazon üzere yeni yıldızların da kullanışlı uygulamalarını Nokia telefonlara getirmek için paydaşlık kurmaya çalışmıştı. Daha sonradan NMP, bu plana vakit harcamanın manasız olduğunu anladı, zira öbür telefon üreticileri çarçabuk de emsal teşebbüste bulunabilirlerdi. Haliyle Nokia, bahsettiğimiz ortakları yalnızca kendine bağlı tutamayacağından asıl bildiği işe yönelmeye karar verdi.
Nokia’nın gücü, süratli bir süreç içerisinde farklı gereksinimlere ayak uydurabilecek özgün telefonlar üretebilmesiydi. Sahip olduğu pazar hissesini bu niteliğine borçlu olan şirketin 2000’lerin başında üzerinde çalıştığı proje de kelam konusu gerçeği yansıtıyordu.
İlk Kameralı Telefon
“Connecting People” başlığında kendisinden bahsettiğimiz üst seviye yönetici Anssi Vanjoki, 500 Nokia mühendisinin telefona dijital kamera entegre etmeye odaklandığı “Calypso” kod isimli bir projeye liderlik etti. Calypso’nun gelecek için kıymetli bir atılım olacağına inanan Vanjoki’nin bilakis, NMP ile Nokia genel heyeti bu projeyi kaynak israfı olarak gördü ve beğenilen karşılamadı. Çünkü rakipler telefonlara kamera özelliğini kullanımı zahmetli ekstra bir aparatla sunabilirken, Calypso’nun gerçekçi bir gaye olmadığını düşünüyorlardı. Ta ki yalnızca bir sene sonra dahili VGA kameralı Nokia 7650’nin tanıtımıyla idarenin yanıldığı anlaşılmıştı.
Nokia 7650 tanıtımı, şirketin 2001 yılındaki en kıymetli lansmanıydı. Zira Nokia’nın birinci kameralı telefonu olan bu eser Java ve EPOC uygulamaları destekleyen Symbian S60 işletim sistemini de birinci sefer kullanıyordu. Gücünü 104 MHz suratında çalışan Arm9 tabanlı işlemciden alan 7650, farklı bir formda 176 x 208 çözünürlüğündeki 2.1 inç ekranla geliyordu. Bünyesindeki bu ekran, VGA kamerayla çekilen 640 x 480 boyutundaki fotoğrafları görüntülemek için pek ülkü değildi. Ayrıyeten, aygıtın öteki bir kusuru da genişletme seçeneği olmayan 4MB dahili depolama alanıydı. Buna karşın çok sattı ve çabucak benimsendi.
Nokia 7650 – Görsel Kanağı: TechSpot
Ergonomi ve kompakt eserlerin muvaffakiyetle hakikat orantılı olduğunu bilen Nokia, 7650’de tuş kadrosunu kızaklı hale getirmiş, kullanıcılardan olumlu geri dönüşler almıştı. Bu niteliğini telefonu tanıtmak için kullandılar: tıpkı The Matrix’de olduğu üzere. Kelam konusu pazarlama süreciyle Nokia 7650, Minority Report ve Tomb Raider: The Cradle of Life olmak üzere periyodun en büyük iki sinema sinemasında yer alarak geniş kitlelerce bilinir hale geldi.
Nokia 7650 dünyanın birinci entegre kameralı telefonu değildi. Bu unvan, Japonya merkezli Sharp isimli bir şirketin 2000 yılında piyasaya sürdüğü J-SH04’e aitti. Yalnızca Japonya’da satışa çıkması ve kamerasının düşük çözünürlüğü üzere dezavantajlardan dolayı J-SH04, kısa müddette Avrupa’nın en tanınan telefonu haline gelen Nokia 7650’nın gerisinde kaldı.
Nokia 7650’nin başarısı daha uygunlaştırılmış bir modelinin çıkmasına da ön ayak oldu. 2002 yılında satışa sunulan Nokia 3650, birkaç küçük fark haricinde ağabeyiyle benzeri özelliklerdeydi. Depolama alanı genişletilmekle bir arada kızaklı tasarım yerine dairesel bir tuş kadrosuyla geliyordu. Bu, Nokia’nın tasarım konusunda yaptığı en radikal değişiklikti. iPod’un tekerini anımsatan bu tuş dizilimi, bildiri yazmaktan fazla menü kullanımı ve uygulamalar ortasında geçiş yapmak için çok kullanışlıydı.
Nokia 3650 ve Nokia 6800
3650’nin yazılı irtibat konusundaki hantallığı üzerine Nokia, birebir yıl kullanıcıların bilgisayarlardan aşina olduğu QWERTY klavyeyi tam manasıyla telefonlarına getirdi. Dikey olarak katlanır tuş grubuna sahip Nokia 6800, tahminen de şirketin tasarladığı en değişik telefonlar ortasında katiyen birinciliğe oynar. Birinci bakışta olağan bir Nokia modeli üzere dursa da tuş grubunu üst hakikat kaldırdığınızda yatay moda geçen aygıt, QWERTY klavyeli küçük bir SMS terminaline dönüşüyordu. Standart T9 tuş kadrosuyla SMS yazmayı sevmeyen kullanıcıların çabucak benimsediği 6800 serisini Nokia 2005’e kadar yeni modellerle devam ettirdi.
Oyun Dalına Göz Kırpan Nokia
2003 yılına geldiğimizde Nokia, oyun tutkunlarına hitap etmek üzere tasarladığı el konsolu ve telefon melezi olan N-Gage’i piyasaya sürdü. O vakitler Nintendo’nun ikonik Game Uzunluk Advance ile hakimiyet sürdüğü bu pazara başka teknoloji şirketleri de donanım açısından gelişmiş aygıtlarla girmeye çalışıyordu. Öte yandan 2000’lerin başında telefonlar irtibattan farklı emellerle kullanılmıyordu. Nokia’nın buradaki yaklaşımı ise hem oyun hem de irtibat için farklı aygıtlar taşıma muhtaçlığını ortadan kaldırıp çok fonksiyonlu bir eser sunmaktı.
N-Gage özünde rakibi olduğu Game Uzunluk Advance’in 2.9 inç boyutundaki panelinden biraz daha küçük bir ekrana, lakin Game Boy’dan çok daha güçlü donanıma sahip tam teşekküllü bir telefondu. Symbian S60 işletim sisteminin nimetlerinden faydalanan aygıt için Call of Duty, Splinter Cell, Spider-Man 2, Tomb Raider üzere kült üretimlerle birlikte çok oyunculu oyunlar da vardı. Buna karşın N-Gage, oyun tecrübesi konusunda pek yeterli iş çıkarmıyordu. Zira aygıtın denetimleri oyun oynamak için uygun değildi. Ayrıyeten oyun kartuşlarının takılacağı kısım bataryanın altındaydı, yani öbür bir oyuna geçmek istediğinizde aygıtı daima kapatmanız gerekiyordu. N-Gage’i telefon olarak kullanmak da pek kolay sayılmazdı, sesli görüşmeleri üstteki yüzeyle aygıtı elde dikey tutarak yapabiliyordunuz.
N-Gage, dünya çapında 30 bin mağazada bulunmasına karşın piyasaya sürüldüğünde pek talep görmedi. Nispeten yüksek fiyatı, oyunların diğer telefonlara da sonradan çıkması, kullanışsız tasarımı üzere ayrıntılardan dolayı N-Gage, Game Uzunluk Advance’in yanına yaklaşamadı bile. Buna karşın Nokia, 2006’ya kadar yeni N-Gage eserler çıkarmaya etti ancak toplamda yalnızca 3 milyon sattı. En sonunda Nokia bu projeyi de rafa kaldırdı.
Alışılmadık Tasarımlar
N-Gage’den sonra Nokia’nın değişik tecrübeler vadeden modeller ürettiğini gördük. Bunlardan tahminen de en beğenilmeyeni 2004’te tanıtılan Nokia 7600’ydü. Kullanırken insanların dikkatini çeken bu eserin klasik cep telefonlarıyla pek alakası yoktu. Damla formundaki dizaynın tuş kadrosunun iki sıraya bölünmesine yol açtığı belirliydi. Bu durumda aygıtı tek elle kullanmak pek mümkün değildi, iki elle kullanım ise Nokia 6800’deki QWERTY klavye kadar pratik hissettirmiyordu. 123 gramlık tartısına karşın damla formundaki form faktöründen dolayı elde rahatça tutmak da zordu, kullanıcılar telefon görüşmesi yaparken çok rahatsız hissediyorlardı. Buna karşın fiyatı piyasadaki olağan telefonlar kadar olunca Nokia 7600 haliyle fazla satmadı ve en berbat cep telefonu olarak teknoloji tarihinde yerini aldı.
Nokia 7600 ve Nokia 7280
Damla temalı telefonun akabinde başka bir eksantrik aygıt ise Nokia 7280’di, öteki ismiyle “lipstick phone”. Birinci bakışta MP3 çalara benzeyen bu telefonun da kullanıcı tecrübesi açısından sicili pek parlak değil. Bünyesindeki donanım periyodu için berbat sayılmaz; renkli ekran, VGA kamera, tatminkar pil ömrü üzere ayrıntılar ülküydü. Lakin tasarımı sebebiyle tuş grubu yoktu, aygıtı kullanabilmek için bir nevi sabır testi mahiyetindeki küçük bir tekeri çevirmek gerekiyordu. iPod’un Click Wheel’ıyla benzerlik gösterse de mutlaka onun üzere kullanışlı değildi. Bir telefon numarasını çevirmek yahut iletileşmek kullanıcılar için azaptı, çok vakit alıyordu. Fiyatlandırma konusunda ise 7600’de olduğu üzere yeniden birebir yanlışa düşen Nokia, bu aygıtı da standart telefonlara yakın bir fiyata satmaya çalıştı. Tekrar de satış oranı 7600’den daha düzgündü zira Fortune Magazine mecmuası ve birkaç müsabakadaki heyetler tarafından en yeterli eserler ortasında gösterildi.
Nokia’nın mali durumunu pek etkilemeyen bu iki başarısızlık şirketin cep telefonlarındaki hakimiyetini yenilikten fazla niceliğe yönlendirdiğini gösteriyordu. Nokia, diğer bir deyişle pastadan daha da fazla hisse alabilmek için telefon işini süratle büyütmek istedi. Bu ideali gerçekleştirme hedefiyle yeni donanımların fiyatının düşmesini bekleyip dizaynları ilgi cazibeli lakin teknik özellikleri eskimiş çok sayıda telefon çıkarmaya devam ettiler.
Nokia 7710
2005 yılında Nokia’nın dikkate bedel bir modeli olan 7710 tanıtıldı. Şirketin birinci dokunmatik telefonuydu. 640 x 320 piksel çözünürlüğe sahip 3.5 inçlik büyük bir ekranı vardı ve Symbian Series 90’ı çalıştıran birinci ve son aygıttı. Devasa boyutundan ötürü rakiplerine nazaran ergonomik değildi, işlemcisi de çok yavaştı. Ayrıyeten ekranı rezistif panel olduğu için kullanımı şu an ki telefonlar keyifli olduğu söylenemez. Zira fizikî olarak ekrana bastırmak gerekiyordu ve çoğunlukla kalemle aygıtı yönetebiliyordunuz.
Aynı yılın devamında Nokia, daha çağdaş ve üst düzey hissettiren N90’ı piyasaya sürdü. Telefon kapaklı olmakla birlikte ekran kısmı döndürülerek görüntü kamera haline getirilebiliyordu. Kamera tarafında Carl Zeiss Tessar lensler kullanıldığından imaj kalitesi epeyce düzgün bir düzeydeydi. Bu sefer ekran da kameranın çektiği manzaraları yansıtabilmek ismine yüksek çözünürlüklüydü. Ayrıyeten medya yüklü bir eser olduğu için birçok ses ve manzara formatını destekliyordu. Öte yandan N90’ın en çok eleştirilen iki tarafı ise standart bir 3.5 mm ses jak girişinin bulunmaması ve görüntü çekebilen telefon için depolama alanın küçük olmasıydı, yalnızca 31 MB.
Nokia N90 ve Nokia N91
N90 taşınabilir fotoğrafçılık meraklılarına hitap ederken halefi Nokia N91 ise daha çok medya tüketimine odaklıydı. N91 sağlam, paslanmaz çelik bir kasaya sahipti ve 4 GB ile 8 GB seçenekleriyle küçük kardeşinden çok daha geniş bir kapasite sunuyordu. Şirket bu eseri iPod’a rakip olarak konumlandırdığı için medya oynatma düğmeleri, standart kulaklık girişi, Wi-Fi dayanağı, Nokia Podcasting uygulamasıyla PC’ye bağlanmadan podcast indirme üzere özelliklerle kullanıcı tecrübesini geliştirmeye çalıştı. N91, daha sonradan dijital haklar idaresi (DRM) konusunda Nokia’nın başını çok ağrıttı.
iPod’dan bahsetmişken kendisinden az evvel bahsettiğimiz Nokia 7280’in, yani bilinen ismiyle lipstick phone’un yeni modeli olan 7380 ise 2006’da tanıtıldı. Nokia’nın N serisiyle başladığı üst segment görünüm prensibini sürdüğü 7380; metal, deri ve ipeğin bir ortaya getirilmesinden oluşuyordu. Özellik açısından çok değişmedi, yalnızca fizikî kaydırma tekerleği yerini dokunmatik bir versiyonuna bırakmıştı.
Nokia 7380
Nokia’nın öteki denemelerine kıyasla daha başarılı sayılan N serisindeki iki aygıtın birleşimi mahiyetindeki N95 2007’de raflarda yerini aldı. Tasarımı şık ve sunduğu özellikler açısından gelişmiş bir eser olan N95, iki istikametli kızak sistemiyle ilgi çekiyordu: Ekranı üst kaydırdığınızda tuş ekibi; aşağı kaydırdığınızda ise medya oynatma butonlarını kullanıyordunuz. Taşınabilirliği nispeten artıran bu özelliğe ek olarak aygıtın temel denetimlerini sağlamak için çabucak altına pozisyonlandırılmış taraf tuşları da vardı. 2.6 inçlik büyük bir ekrana sahip olan telefon 64 MB RAM ve 160 MB depolamayla gelse de bu pahalar revize edilen modelle 128 MB RAM, 8 GB depolamaya yükseltildi. Çift çekirdekli ARM11 tabanlı işlemcisiyle bir arada kamera tarafında da güzel bir tecrübe sundu. Manzaralı görüşmeler için ön tarafta 5 megapiksel tatminkar bir kamera, art tarafta ise otomatik odak yetisine sahip Carl Zeiss Tessar lensli VGA kamera bulunuyordu.
Nokia N95
N95, çıktığı periyotta LG Prada, birinci iPhone üzere pahası vakitle anlaşılan aygıtlarla rekabet etse de kısa vadede Nokia’nın tahtını sarsamadılar. Zira datalara nazaran N95; 2007’nin sonuna kadar 7 milyon adet, 2009’da üretimden kaldırılana kadar da 12 milyon adet satmayı başardı. Kullanıcıların gönlünde yeri öteki olan aygıtın 2020 yılında çağdaş bir versiyonunun geleceği konuşulsa da bu proje maalesef hayata geçmedi.
2007’de altın periyodunu yaşayan Nokia, bu yıldan sonra teknoloji bölümünü kasıp kavuracak değişimin tesirini hissetmeye başlamıştı. Kurumsal manada yeniden çalkantılı bir sürece giren şirket, bir formda tekrardan ayağa kalksa da hiçbir şey eskisi üzere olmadı.
Bu makalemizde Nokia’nın kuruluşunu ve yükselişini siz okurlarımızla birlikte ele aldık. Maceranın devamını Nokia: Efsanevi Telefon Üreticisinin Kıssası – Kısım 2’de sürdüreceğiz. Mevzuyla ilgili niyetlerinizi ve Nokia telefonlar kullandıysanız tecrübelerinizi yorumlarda paylaşmayı lütfen unutmayın. Esen kalın.
Teknoloji dünyasında yeri yadsınamayan şirket ve eserlerin hikayesini anlattığımız başka başlıklarımıza da göz atmanızı tavsiye ederiz.
- Flickr’a Ne Oldu?
- BlackBerry Telefonlara Ne Oldu?
- Winamp’a Ne Oldu?
- Flash Player Neden Kapandı?
- iPod: Müzik Dünyasını Değiştiren Gücün Son 21 Yılı
- MSN Messenger’a Ne Oldu? Baştan Sona MSN’in Hikayesi
